فهرست عناوین
جراحی شقاق مقعدی و هرچه باید در مورد آن بدانیم
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یا شکاف مقعدی پارگی کوچکی است که در پوست مقعد ایجاد می شود.
این عارضه شایعی است و بسیاری از افراد حداقل یک بار آن را تجربه کرده اند.
این عارضه در اغلب موارد علامتی ندارد، ولی در موارد شدید با درد و سوزش و ناراحتی همراه است و باعث خونریزی حین عمل دفع می شود.
فیشر در بسیاری از موارد خود به خود یا با مراقبت های خانگی بهبود می باید.
در غیر اینصورت برای درمان آن باید از روش های جراحی استفاده کرد.
تمرکز این مقاله بر روش های جراحی شقاق مقعدی است.
عوامل موثر در ایجاد شکاف مقعدی
عبور مدفوع سفت، فشار وارد به روده در حین دفع و اسهال مزمن می تواند منجر به ترک خوردگی یا پارگی پوست کانال مقعد شود.
این پارگی ممکن است در حین عمل دفع بعدی بدتر می‌شود زیرا درد ناشی از شقاق غالبا منجر به اسپاسم ماهیچه اسفنکتر مقعدی می شود.
اسپاسم اسفنکتر مقعدی به نوبه خود باعث کاهش جریان خون در ناحیه اختلال در بهبودی و حتی گسترش پارگی می‌شود.
برای برخی از افراد، این چرخه همچنان تکرار می شود و برای قطع آن مراجعه به پزشک ضروری است.
درمان شقاق مقعدی
اکثر قریب به اتفاق ترک های مقعدی به خودی خود بهبود می‌یابند و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد آن ها نیز با درمان های خانگی یا توصیه های پزشکی غیر تهاجمی بهبود می‌یابند.
اگر شقاق مقعدی مزمن و مکرر شود درمان آن بسیار دشوارتر است و فقط حدود ۴۰ درصد این موارد با درمان های غیر تهاجمی و محافظه کارانه بهبود می یابند.
درمان های غیر جراحی
هدف از درمان شقاق مقعدی تنظیم بافت و دفعات حرکات روده تا رسیدن به بهبودی است.
یک رژیم غذایی پر فیبر و افزایش مصرف آب باعث حجیم و نرم شدن مدفوع می شود، نرم کننده های مدفوع نیز کمک کننده‌اند.
به منظور تسریع در بهبودی، پزشک همچنین ممکن است برای کاهش درد و التهاب نشستن در وان آب گرم یا حمام سیتز را برای آرام سازی عضلات اسفنکتر مقعدی پیشنهاد کند.
درمان دارویی
شکاف های مقعدی که با روش های محافظه کارانه فوق بهبود نمی‌یابند، ممکن است با داروهایی که برای قطع چرخه اسپاسم عضلات و آرام سازی اسفنکتر مقعدی طراحی شده اند درمان شوند.
این داروها که به صورت موضعی استفاده می شوند عبارت است از :
- نیتروگلیسیرین به منظور کمک به افزایش جریان خون در شقاق و شل شدن اسفنکتر مقعدی تجویز می‌شود.
- کرم های بی حس کننده موضعی مانند لیدوکائین هیدروکلراید برای تسکین درد
- داروی فشار خون مانند دیلتیازم یا نیفدیپین برای آرامش اسفنکتر مقعدی
درمان های جراحی شقاق
تزریق سم بوتولینوم
تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس در اتاق عمل بیمارستان انجام می شود و هدف آن فلج کردن عضله اسفنکتر مقعدی و رها کردن اسپاسم موجود در آن است.
تزریق بوتاکس تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود و شامل تزریق مستقیم به عضله اسفنکتر داخلی توسط جراح است.
در بعضی موارد لازم می شود که ۳ تا ۴ ماه بعد یک تزریق مجدد انجام شود.
تزریق بوتاکس در ۷۰ درصد موارد موفقیت آمیز است، ولی گاهی با عود شقاق در سال ها بعد همراه است.
تزریق بوتاکس می تواند مشکل بی اختیاری گاز و به‌ندرت بی اختیاری مدفوع ایجاد کند.
این مشکلات تا زمانی که اثر بوتاکس باقی است دیده می شوند و بعد از آن از بین می روند.
دیلاتاسیون اسفنکتر دریچه مقعد
متسع کردن دریچه مقعدی یک روش جراحی شقاق بسیار قدیمی و پر عارضه است که امروزه طرفداران زیادی ندارد.
این روش تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی انجام می شود و برای انجام آن جراح در ابتدا با ژل یا سایر مواد روان کننده دهانه مقعد را نرم می کند و سپس با دست شروع به گشاد کردن آن می‌نماید.
به این ترتیب اسفنکتر مقعدی تا حدی رها می شود و فشار موجود در آن کاهش می یابد.
این یک عمل حساس است و در صورتی که به طرز درست انجام نشود باعث آسیب رساندن به اسفنکتر مقعدی و فیبرهای عضلانی آن می شود.
بی اختیاری گاز و مدفوع از عوارض شایع این روش جراحی شقاق است.
فیشرکتومی
فیشرکتومی یک روش جراحی شقاق است که در آن پوست آسیب دیده لبه های شقاق و نیز زوائد پوستی که همراه با شقاق مزمن ایجاد شده اند برداشته می‌شود.
سپس از یک وسیله کوتریزه کننده برای سوزاندن و بستن کل منطقه زخم استفاده می‌شود.
این روش جراحی که در آن عضله اسفنکتر بریده نمی‌شود، زیاد متداول نیست و در موارد خاصی به کار می‌رود.
درد پس از جراحی در این روش به تدریج کاهش می‌یابد.
فلپ های پیشرفت مقعدی (Anal advancement flaps)
در جراحی شقاق به شیوه فلپ های پیشرفت مقعدی پوست سالم از پوشش مقعدی برداشته می شود و از آن برای جایگزینی پوست آسیب دیده در شقاق استفاده می شود.
پوست سالم با بخیه به محل خود متصل می شود.
این روش ممکن است همراه با جراحی اسفنکتروتومی انجام شود ولی زیاد متداول نیست.
در مواردی که بعد از عمل فرد دچار بی اختیاری شده باشد، این روش می تواند یک گزینه باشد.
اسفنکتروتومی داخلی جانبی (Lateral internal sphincterotomy)
اسفنکتروتومی داخلی جانبی در حال حاضر روش انتخابی برای درمان جراحی شقاق مقعدی است.
بر اساس مطالعات انجام شده این جراحی نسبت به سایر روش ها مزایای بیشتری دارد.
از جمله این مزایا تسریع تسکین درد، خونریزی بعد از عمل، ترمیم زخم و امکان کمتر عود است.
عمل اسفنکتروتومی یک عمل نسبتا ساده است که در آن یک برش کوچک در اسفنکتر داخلی مقعد ایجاد می شود تا فشار موجود در آن کاهش یابد.
هنگامی که فشار اسفنکتر بیش از حد زیاد است، شکاف های مقعدی قادر به بهبود نیستند.
اسفنکتروتومی را می توان با بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام داد.
این عمل روزانه است و اقامت شبانه در بیمارستان ندارد.
بهبود کامل حدود شش هفته طول خواهد کشید، اما اکثر افراد می توانند فعالیت های عادی خود را طی یک تا دو هفته پس از جراحی از سر بگیرند.
عوارض عمل اسفنکتروتومی می تواند شامل بی اختیاری و عفونت باشد که در اغلب موارد برطرف خواهد شد.
لیزر درمانی
لیزر درمانی شقاق مقعدی یک روش جراحی ساده، غیر تهاجمی و بدون درد با میزان کم عوارض است و می تواند به عنوان یک درمان موثر برای بیماران مبتلا به شکاف مقعدی به صورت سرپایی در مطب انجام شود.
ابتدا محل عمل توسط بی‌حس کننده موضعی بی‌حس می شود و به جای چاقوی جراحی از پرتوهای لیزر به منظور برش استفاده می شود.
زوائد اضافی نیز توسط لیزر برداشته می شود و معمولا برای این عمل از لیزر بافت نرم استفاده می شود.
مزیت جراحی لیزر زمان کوتاه بودن زمان بهبودی و طبیعی تر ماندن محل جای زخم است.
علاوه بر آن این روش نیاز به اقامت در بیمارستان و بیهوشی ندارد و درد و خونریزی آن نسبت به سایر روش‌ها بسیار کمتر است.
مراقبت بعد از جراحی شقاق مقعدی
بعد از جراحی شقاق معمولا مقداری درد و ناراحتی وجود دارد که برای تسکین آن مسکن درد تجویز می‌شود.
البته پس از مدتی می‌توان مسکن های تجویزی را به مسکن های بدون نسخه مانند پاراستامول و استامینوفن تغییر داد.
همچنین برای نرم کردن مدفوع و پیشگیری از یبوست از ملین ها یا نرم کننده های مدفوع استفاده می‌شود.
به بیمار توصیه می‌شود که برای جلوگیری از بازگشت شقاق مقعدی مقدار زیادی مایعات بنوشد و رژیم غذایی پر فیبر مصرف کند.
غذاهای پر فیبر شامل میوه و سبزیجات و نان های سبوس دار و غلات است.
همچنین ممکن است پزشک استفاده از مکمل های فیبر را به منظور نرم کردن مدفوع و پیشگیری از یبوست تجویز کند.
رعایت موارد زیر می تواند به تسریع بهبودی بعد از عمل کمک کند :
- استراحت کافی
- پیاده روی روزانه
- اجتناب از استفاده از صابون های معطر
- خشک کردن ناحیه مقعد بعد از دوش گرفتن یا حمام کردن
- نشستن در وان آب گرم یا حمام سیتز، سه بار در روز و هر بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه
