جراحی شقاق مقعدی و هرچه باید در مورد آن بدانیم

شقاق مقعدی (Anal fissure) چیست؟

شقاق مقعدی یا شکاف مقعدی پارگی کوچکی است که در پوست مقعد ایجاد می شود. شقاق عارضه شایعی است و بسیاری از افراد حداقل یک بار آن را تجربه کرده اند. این عارضه در اغلب موارد علامتی ندارد، ولی در موارد شدید، با درد و سوزش و ناراحتی همراه است و باعث خونریزی حین عمل دفع می شود. شقاق مقعدی در بسیاری از موارد خود به خود یا با مراقبت های خانگی بهبود می باید. در غیر اینصورت برای درمان آن باید از روش های جراحی استفاده کرد. تمرکز این مقاله بر روش های جراحی شقاق مقعدی است.

طرحی از شقاق مقعدی (Anal fissure) که در آن محل مقعد (Anus) و راست روده (Rectum) نیز مشخص شده است

عوامل موثر در ایجاد شکاف مقعدی

عبور مدفوع سفت، فشار وارد به روده در حین دفع، و اسهال مزمن می تواند منجر به ترک خوردگی یا پارگی پوست کانال مقعد شود. این پارگی ممکن است در حین عمل دفع بعدی بدتر می‌شود زیرا درد ناشی از شقاق غالباً منجر به اسپاسم ماهیچه اسفنکتر مقعدی می شود. اسپاسم اسفنکتر مقعدی به نوبه خود باعث کاهش جریان خون در ناحیه، اختلال در بهبودی و حتی گسترش پارگی می‌شود. برای برخی از افراد، این چرخه همچنان تکرار می شود و برای قطع آن مراجعه به پزشک ضروری است.

درمان شقاق مقعدی

اکثر قریب به اتفاق ترک های مقعدی به خودی خود بهبود می‌یابند و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد آنها نیز، با درمانهای خانگی یا توصیه های پزشکی غیر تهاجمی بهبود می یابند. اگر شقاق مقعدی مزمن و مکرر ‌شود درمان آن بسیار دشوارتر است و فقط حدود ۴۰ درصد این موارد با درمان های غیر تهاجمی و محافظه کارانه بهبود می یابند.

درمان های غیر جراحی

خط اول درمان

هدف از درمان شقاق مقعدی تنظیم بافت و دفعات حرکات روده تا رسیدن به بهبودی است. یک رژیم غذایی پر فیبر و افزایش مصرف آب باعث حجیم و نرم شدن مدفوع می شود. نرم کننده های مدفوع نیز کمک کننده‌اند. به منظور تسریع در بهبودی، پزشک همچنین ممکن است برای کاهش درد و التهاب، نشستن در وان آب گرم (حمام سیتز) را برای آرام سازی عضلات اسفنکتر مقعدی پیشنهاد کند.

درمان دارویی

شکاف های مقعدی که با روش های محافظه کارانه فوق بهبود نمی‌یابند، ممکن است با داروهایی که برای قطع چرخه اسپاسم عضلات و آرام سازی اسفنکتر مقعدی طراحی شده اند، درمان شوند. این اغلب باعث می شود پوست بدون جراحی خود به خود بهبود یابد. این داروها که به صورت موضعی استفاده می شوند عبارتند از:

• نیتروگلیسیرین: نیتروگلیسیرین برای استعمال خارجی و به منظور کمک به افزایش جریان خون در شقاق و شل شدن اسفنکتر مقعدی تجویز می شود. نیتروگلیسیرین در صورتی تجویز می شود که سایر اقدامات محافظه کارانه موثر نبوده باشد. عوارض جانبی این دارو می تواند سردرد معمولی یا شدید باشد.
• کرم های بی حس کننده موضعی مانند لیدوکائین هیدروکلراید (گزیلوکائین) برای تسکین درد
• داروی فشار خون مانند دیلتیازم یا نیفدیپین برای آرامش اسفنکتر مقعدی

درمان های جراحی شقاق

تزریق سم بوتولینوم

تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) در اتاق عمل بیمارستان انجام می شود و هدف آن فلج کردن عضله اسفنکتر مقعدی و رها کردن اسپاسم موجود در آن است. تزریق بوتاکس تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود و شامل تزریق مستقیم به عضله اسفنکتر داخلی توسط جراح است. در بعضی موارد لازم می شود که ۳ تا ۴ ماه بعد یک تزریق مجدد انجام شود. تزریق بوتاکس در ۷۰ درصد موارد موفقیت آمیز است، ولی گاهی با عود شقاق در سالها بعد همراه است. تزریق بوتاکس می تواند مشکل بی اختیاری گاز (۱۰ در صد موارد) و به‌ندرت، بی اختیاری مدفوع ایجاد کند. این مشکلات تا زمانی که اثر بوتاکس باقی است دیده می شوند و بعد از آن از بین می روند.

جراحی شقاق به روش دیلاتاسیون اسفنکتر دریچه‌ی مقعد (Anal dilatation)

متسع کردن دریچه مقعدی یک روش جراحی شقاق بسیار قدیمی و پر عارضه است که امروزه طرفداران زیادی ندارد. این روش تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی انجام می شود و برای انجام آن جراح در ابتدا با ژل یا سایر مواد روان کننده دهانه مقعد را نرم می کند، و سپس با دست شروع به گشاد کردن آن می‌نماید. به این ترتیب، اسفنکتر مقعدی تا حدی رها می شود و فشار موجود در آن کاهش می یابد. این یک عمل حساس است و در صورتی که به طرز درست انجام نشود، باعث آسیب رساندن به اسفنکتر مقعدی و فیبرهای عضلانی آن می شود. بی اختیاری گاز و مدفوع از عوارض شایع این روش جراحی شقاق است.

جراحی شقاق به روش  فیشرکتومی (Fissurectomy)

فیشرکتومی یک روش جراحی شقاق است که در آن پوست آسیب دیده لبه های شقاق و نیز زوائد پوستی (skin tags) که همراه با شقاق مزمن ایجاد شده اند، برداشته می‌شود. سپس از یک وسیله کوتریزه کننده برای سوزاندن و بستن کل منطقه زخم استفاده می شود. این روش جراحی که در آن عضله اسفنکتر بریده نمی‌شود، زیاد متداول نیست و در موارد خاصی به کار می رود. درد پس از جراحی در این روش به تدریج کاهش می یابد.

مراحل انجام جراحی شقاق به روش اسفنکتروتومی (از A تا C )

جراحی شقاق به روش فلپ های پیشرفت مقعدی  (Anal advancement flaps)

در جراحی شقاق به شیوه فلپ های پیشرفت مقعدی پوست سالم از پوشش مقعدی برداشته می شود و از آن برای جایگزینی پوست آسیب دیده در شقاق استفاده می شود. پوست سالم با بخیه به محل خود متصل می شود. این روش ممکن است همراه با جراحی اسفنکتروتومی انجام شود ولی زیاد متداول نیست. در مواردی که بعد از عمل فرد دچار بی اختیاری شده باشد، این روش می تواند یک گزینه باشد.

جراحی شقاق به روش اسفنکتروتومی داخلی جانبی (Lateral internal sphincterotomy)

اسفنکتروتومی داخلی جانبی در حال حاضر روش انتخابی برای درمان جراحی شقاق مقعدی است. بر اساس مطالعات انجام شده این جراحی نسبت به سایر روشها مزایای بیشتری دارد. از جمله این مزایا تسریع تسکین درد، خونریزی بعد از عمل، ترمیم زخم و امکان کمتر عود است. عمل اسفنکتروتومی یک عمل نسبتا ساده است که در آن یک برش کوچک در اسفنکتر داخلی مقعد ایجاد می شود تا فشار موجود در آن کاهش یابد.

هنگامی که فشار اسفنکتر بیش از حد زیاد است، شکاف های مقعدی قادر به بهبود نیستند. اسفنکتروتومی را می توان با بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام داد. این عمل روزانه است و اقامت شبانه در بیمارستان ندارد. بهبود کامل حدود شش هفته طول خواهد کشید، اما اکثر افراد می توانند فعالیت های عادی خود را طی یک تا دو هفته پس از جراحی از سر بگیرند. عوارض عمل اسفنکتروتومی می تواند شامل بی اختیاری و عفونت باشد که در اغلب موارد برطرف خواهد شد.

جراحی شقاق با لیزر

لیزر درمانی شقاق مقعدی یک روش جراحی ساده، غیر تهاجمی و بدون درد با میزان کم عوارض است و می تواند به عنوان یک درمان موثر برای بیماران مبتلا به شکاف مقعدی، به صورت سرپایی در مطب انجام شود. ابتدا محل عمل توسط بی‌حس کننده موضعی بی‌حس می شود و به جای چاقوی جراحی از پرتوهای لیزر به منظور برش استفاده می شود. زوائد اضافی نیز توسط لیزر برداشته می شود. معمولا برای این عمل از لیزر بافت نرم استفاده می شود. مزیت جراحی لیزر زمان کوتاه بودن زمان بهبودی و طبیعی تر ماندن محل جای زخم است. بعلاوه، این روش نیاز به اقامت در بیمارستان و  بیهوشی ندارد و درد و خونریزی آن نسبت به سایر روش‌ها بسیار کمتر است.

مصرف غذاهای پر فیبر هم پیشگیرانه است و هم در تسریع بهبودی از جراحی شقاق موثر است

بهبودی از جراحی شقاق مقعدی

بعد از جراحی شقاق معمولاً مقداری درد و ناراحتی وجود دارد که برای تسکین آن مسکن درد تجویز می‌شود. البته پس از مدتی می‌توان مسکن های تجویزی را به مسکن های بدون نسخه مانند پاراستامول و استامینوفن تغییر داد. همچنین برای نرم کردن مدفوع و پیشگیری از یبوست از ملین ها یا نرم کننده‌های مدفوع استفاده می‌شود. به بیمار توصیه می‌شود که برای جلوگیری از بازگشت شقاق مقعدی مقدار زیادی مایعات بنوشد و رژیم غذایی پر فیبر مصرف کند. غذاهای پر فیبر شامل میوه و سبزیجات و نان های سبوس دار و غلات است. همچنین ممکن است پزشک استفاده از مکمل های فیبر را به منظور نرم کردن مدفوع و پیشگیری از یبوست تجویز کند. رعایت موارد زیر می تواند به تسریع بهبودی بعد از عمل کمک کند:

• استراحت کافی
• کمی پیاده روی روزانه
• خشک کردن ناحیه مقعد بعد از دوش گرفتن یا حمام کردن
• نشستن در وان آب گرم یا حمام سیتز، سه بار در روز و هر بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه
• اجتناب از استفاده از صابون های معطر

طبیعی است که بیماران در هفته های بعد از جراحی شقاق بی‌اختیاری جزئی مدفوع و گاز داشته باشند. این عارضه معمولاً با بهبودی شقاق به خودی خود برطرف می‌شود، ولی در بعضی موارد تداوم پیدا می کند.

مشاوره در مرکز درمان بیماریهای کلورکتال

اگر شما هم به بیماری شقاق مقعدی دچار شده اید هیچ چیزی برای ترس یا مشکلات پس از عمل وجود ندارد . در مرکز درمان بیماری های کلروکتال تهران متخصصان ما وضعیت الان شما را ارزیابی خواهند کرد و بهترین روش درمان را پیش روی شما خواهند گذاشت . قبل از اینکه فکر کنید چه روش های دیگری هم وجود دارد از طریق روش های زیر با متخصصان ما در ارتباط باشید و یک وقت مشاوره رایگان دریافت کنید .

برای گرفتتن وقت مشاوره یا وقت ویزیت برای درمان بیماری با شمارهای ۰۲۱۸۸۰۶۵۹۴۲ , ۰۲۱۸۸۲۱۶۳۴۰ و یا شماره موبایل: ۰۹۱۲۰۹۹۷۱۳۲ تماس بگیرید . متخصصان ما در کمترین زمان ممکن پاسخگوی شما هستند .

هیلینگ کلورکتال ، کلینیک تخصصی درمان بیماری های نشیمنگاهی با برخورداری پزشکان متخصص و کادر حرفه ای و مجرب، آماده خدمت رسانی در زمینه درمان ضایعات مقعدی با لیزر است.